Arıların Datça’da Bal Yolculuğu
Datça, yeşili, mavisi, kırmızısı, moruyla doğanın tüm renkleri ve güzelliklerinin bozulmadan varlığını sürdürdüğü bir Muğla ilçesidir. İklimiyle ve toprağıyla tüm mevsim üzerinde birçok türde bitkinin yetiştiği bu güzel ilçede bal bu bitkilerin bir armağanıdır. Datça bal üretimi konusunda en iyiler arasındadır. Peki Datça balını bu kadar özel kılan nedir? Bu sorunun cevabı arıların çıktığı bal yolculuğunda saklı.
Arılar önce bal yapacakları petekleri hazırlarlar. Peteklerin temel malzemesi ise balmumudur. Arılar bu balmumunu karınlarının altında yer alan dört çift salgı bezinden salgılarlar. Bacakları yardımıyla da aldıkları balmumundan binlerce altıgen hücre üretip petek yaparlar. Bal yapacakları petekler hazır olduğunda bitkilere doğru yola çıkarlar.
Arı, gelişmiş koklama ve hissetme duyuları sayesinde çiçekleri gezerken Datça’nın doğal ortamda yetişmiş kekiğinden, lavantasından, funda çiçeğinden (piren), badem çiçeğinden keçiboynuzundan ve daha birçok bitkisinden en lezzetli nektarları seçerek toplar. Arıların iki midesi vardır. Birisi sindirim yaparken diğeri toplanan nektarları içinde olgunlaştırmaya yarar. Nektarı toplayan arı kovana giderek balı kovan içinde çalışan arılara verir. Bu arılar da balı peteklere aktarır ve petek dolana kadar bu işlem devam eder. İşlem bittikten sonra da peteğin üzerini balmumuyla kapatırlar ve balı yapmış olurlar.
Arılar yolculuğu sadece çiçek için yapmazlar. Çam balı yapmak içinde ayrı bir yolculuğa çıkarlar. Datça’nın çam, meşe, köknar gibi ağaçlarında bulunan Basra Böceği ağacın öz suyunu emip artanını tatlı bir madde olarak ağacın üzerinde bırakır. Bu salgıyı alan arı midesindeki enzimlerle onun bala dönüşme hikâyesini başlatır. Kovana giden bu salgı peteklerdeki arılara verilir. Onlarda peteklere doldurarak çam balının yapımını tamamlarlar. Dünyadaki çam balının yaklaşık %90’ı Türkiye’de bunun %80’i de Muğla’daki arılar tarafından üretilir.
Datça’nın özellikle çam balı ve kendine has doğal ortamda yetişen kekik balı en çok tercih edilen ballar arasında. Ancak damak zevkine göre piren, keçiboynuzu, lavanta gibi çiçek balı çeşitleri de rağbet görmekte.
Her mevsim yeşil olan Datça’da bu yolculuk hiç bitmez. Bu yüzden arıcılık burada çok yaygındır ve çok eskilere dayanır. Arı yetiştiriciliği nerdeyse babadan oğula geçip kuşaklar boyu devam etmektedir. Bunun yanında bunu meslek edinip, eğitimlerini alıp yapanlar da vardır. Çünkü bal üretimi ustalık ve deneyim isteyen bir iş. Balın organik olması için balmumundan arının bal yapma kaynağına kadar her şeyin doğal olması gerekir. Kirletilmiş (parafin, naftalin ve diğer kimyasallara maruz kalmış) balmumu yerine arıların kendi ürettiği balmumu kullanılmalıdır. Arıların bal kaynağı sadece doğal nektarlar olmalıdır. Şeker, glikoz gibi yapay tatlandırıcı ürünler balın doğallığını bozar. Kısacası balın organik olması sadece arıya değil arıcıya da bağlıdır.
Datça balını bu kadar özel kılan ise coğrafi özellikleri, iklimi, içinde birçok çeşit barındıran bitki örtüsü ve tamamen organik olmasıdır. Arıcılıktaki deneyim ve üretim yöntemleri bunu daha da ileri bir boyuta götürür. Sofralarımızı tatlandıran aynı zamanda sağlık ve şifa kaynağı balın yanlış ellerde üretimi tam tersi bir etki bırakacaktır. Bu yüzden balı seçerken güvenilir ve doğal olması çok önemlidir.
