Bal yüzyıllardır insanlar için hem lezzet hem de şifa kaynağı bir besin olmuştur. Arı mucizesi olan balın içeriği ve sağladığı faydalar keşfedildikçe önemi daha fazla anlaşıldı ve daha fazla tercih edilmeye başlandı. Artan talep ile doğal ve saf bal bulmak zorlaşmaya başladı. Özellikle bal adı altında çok farklı katkı maddeleri içeren farklı ürünlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Gerçek balın farkını anlamak için de belirli yöntemler kullanılmaya başlandı. Bunlardan biri de balın donup donmadığı. Peki, bal donar mı?
İşte yediğimiz balın hakiki olup olmadığını anlamamıza yarayacak yöntemlerden biri:
Hakiki bal donar mı?
Doğada her maddenin donma, erime, buharlaşma gibi hal değiştirme sıcaklıkları vardır. Bal da donma denilen durum balın kristalize olması anlamına gelmektedir. Uygun şartlar altında binlerce yıl bozulmadan kalabilen bal kendini korumak için kristalleşir. Balda gerçekleşen kristalizasyon içerisinde bulunan glikoz şekerin zamanla doyma noktasına ulaşması sonucu dibe çökmesidir. Kristalleşmenin hızı baldaki glikoz, fruktoz ve su oranına göre değişmektedir. Çiçek balları daha hızlı kristalize olurken çam balı daha geç kristalize olmaktadır. Yine her çiçek balı ya da çam balı aynı sürede kristalleşmez. Bu durum balın kaynağına göre değişiklik göstermektedir. Bununla birlikte olgunlaşmamış ve şeker şurubu ile beslenen arıdan elde edilen balın kristalleşme süresi daha geçtir. Kısacası burada balın doğal ve saf olması öncelikle arının nasıl beslendiğine bağlıdır. Doğal yollarla bitkilerden beslenen arı gerçek bal yaparken şeker şurubu gibi yapay besinlerden beslenen arının yaptığı ve içerisine çeşitli katkı maddesi konulan bal ise sahte bal dediğimiz bir gıdadır.
Sonuç olarak hakiki bal donarken katkı maddesi bulunan balın donma süresi çok uzundur. Market raflarında satılan birçok bal dayanıklı olması ve görüntüsünün bozulmaması için yüksek ısıl işlemlerinden geçer ya da içerisine mısır şurubu farklı maddeler eklenir. Bu da balın donmamasını sağlar. Ancak donma balın hakiki olup olmadığını anlamak için yeterli olmayabilir. Çünkü hakiki olmayan bal da donabilmektedir.
İyi bal kaç derecede donar?
Balın donma sıcaklığı ortalama 14°C derecedir. Bu dereceden itibaren bal kristalize olmaya başlar. Daha uzun ömürlü olması için işlenmiş balın 18C-24°C de işlenmemiş balın ise 10°C ve altında bir sıcaklıkta saklanması uygundur. Kristalize olan balın ortalama 45°C sıcaklıktaki suda banyo yapılması, benmari usulü eritilmesi tavsiye edilmektedir. Balın cinsine göre değişiklik göstermekle birlikte eski haline dönmesi birkaç günü alabilir. Bunun dışında direkt yüksek ısıl işlemi balın içeriğindeki yararlı bileşenleri bozarak fayda yerine zarar vermektedir.
Bal buzlukta donar mı?
Süzme ve petek fark etmeksizin belli bir sıcaklığın altına düşen bal donar. Balın donma sıcaklığına bakıldığında bal buzlukta donmaktadır. Ancak sürekli donan ve çözülen bal bir süre sonra içeriğindeki kaybedebilmektedir. Bu yüzden buzdolabında saklamak yerine oda sıcaklığında, kuru bir yerde, güneşe maruz bırakılmadan ve ağzı kapalı bir şekilde saklanması tavsiye edilmektedir.
Uzun yıllar hakiki balın donmadığı düşünülmekteydi. Ancak gerçek bal yemek isteyenlerin bal donar mı sorusunun cevabı: hakiki bal donar. Ancak daha önce de belirtildiği gibi sadece donması onun gerçek bal olduğunu göstermez. Bunun için mutlaka güvenilir firmalardan alınması tavsiye edilmektedir. Özellikle Datça gibi balıyla ünlü yerlerde bal üreten yerel firmalar bu anlamda hem güvenilir hem de kaliteli ürünleri tüketiciye sunabilmektedir. Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte yerel ürünler için uzun yolculuklar yapmadan internet üzerinden kolayca ulaşabilirsiniz.
